Soms blijken herinneringen toch iets anders te zijn als je in de loop van je leven iets meer erover te weten komt. Deze podcast geeft duiding aan een fenomeen.
Wikipedia schrijf over wat een herinnering is:
“Een herinnering is een ervaring uit het verleden die in het geheugen is opgeslagen en die men zich voor de geest kan roepen. Hoe ervaring of kennis in het langetermijngeheugen wordt opgeslagen en weer kan worden teruggezocht, is onderwerp van studie in de zowel de cognitieve psychologie als cognitieve neurowetenschap. Herinneringen vormen het bewustzijn en vormen als zodanig een onderdeel van het declaratief geheugen. Herinneringen zijn niet altijd betrouwbaar.”
Die laatste zin, dat is waar ik het in dit artikel over wil hebben.
Afgelopen weekend kwam ik in BNdeStem een artikel tegen met daarin een interview met geheugenprofessor Douwe Draaisma.
Ik kwam in het artikel een uitspraak tegen die mij duiding gaf aan een fenomeen dat ik de laatste jaren al diverse keren had meegemaakt, maar waar ik me toch niet echt bewust van was wat dit precies was.
Marten Toonder
Het is een uitspraak van Marten Toonder dat in het artikel wordt besproken. Je weet wel de tekenaar van Ollie B. Bommel. Heer Bommel is een personage uit zijn Tom Poes-stripreeks.
Op 75-jarige leeftijd wordt hij door diverse uitgevers gevraagd om een autobiografie te gaan schrijven. Daar heeft hij moeite mee. Een autobiografie is niet een chronologische opsomming van gebeurtenissen in zijn leven. Er moet volgens hem een lijn in zijn verhaal zitten. En als hij bij het begin zou beginnen. Hoofdstuk 1 als het begin van zijn leven zou schrijven, dan zou hij eigenlijk eerst ook bijvoorbeeld hoofdstuk 8 en 9 moeten hebben geschreven om hoofdstuk 1 echt te laten spreken en reflectie toe te kunnen passen.
Dick Matema en herinneringen
Aan een bevriende striptekenaar Dick Matema schrijft hij dan ook: ‘Een autobiografie is een buitengewoon lastig genre. Een autobiografie is niet een verzameling verhalen, feiten en belevenissen. Het is geen optelsom van herinneringen. Een autobiografie moet een lijn bevatten. Daar moet een rode draad inzitten, die moet samenhang hebben, orde.'
Marten Toonder schrijft in een brief aan Dick Matema “Want iets wat in de jeugd gebeurd is, is dikwijls het gevolg van een voorval op latere leeftijd.'
Ik zal de zin nog eens herhalen zodat je hem rustig in je op kunt nemen.
‘Want iets wat in de jeugd gebeurd is, is dikwijls het gevolg van een voorval op latere leeftijd.'
Een krachtige en kernachtige zin.
Afschriften in de kast
De bekende geheugenprofessor Douwe Draaisma zegt het heel mooi.
“Je verleden ligt niet als een verzameling afschriften in de kast. Het is plastisch, vloeibaar. Het verleden kan later nog veranderen.”
Hij zegt: “Je zal intuïtief een idee hebben van wat Toonder hier bedoelt. Namelijk dat de gebeurtenissen die je in je jeugd beleefd hebt, af kunnen hangen van een latere duiding, iets wat je later pas te weten komt. Wat je later pas hoort, later pas begrijpt, later pas kunt plaatsen. En dat latere inzicht kan ervoor zorgen dat in sommige gevallen een eerdere gebeurtenis in jouw geheugen van gedaante verandert.”
Hernieuwde interpretatie van iets dat eerder gebeurde
Of zoals Douwe dat in een ander artikel verwoord: “
“dat iets dat verderop in je leven gebeurt een nieuwe interpretatie kan geven aan wat eerder in je leven is gebeurd, en die latere gebeurtenis verandert daarmee iets aan wat jij als je verleden ziet. De strekking is: je kunt als je dertig of veertig bent opeens een ander verleden krijgen doordat je dan iets meemaakt.”
Daar wil ik het dus vandaag met je over hebben. Over dingen die je uit het verleden hebt onthouden maar die je op een dag in de toekomst in een ander licht kunt gaan zien.
Omdat je meer te weten bent gekomen over het verleden en omdat je vanuit die ene wetenschap die je erbij kreeg ineens de puzzel in elkaar kunt laten vallen.
Je een ander perfectief krijgt op de dingen die je onthouden hebt. Het werpt een ander licht.
Voorbeeld van mijzelf
Laat ik een voorbeeld dicht bij mijzelf houden. Toen ik ging studeren had ik van dichtbij nog niet veel echtscheidingen meegemaakt. In die taak had ik een vriendje waarvan de ouders nog niet lang uit elkaar waren.
Als ik hem vol weemoed vertelde dat ik graag weer even naar mijn ouders ging, reageert hij heel nuchter en bijna emotieloos dat hij daar geen behoeft aan had.
Hij bleef lekker in de studentenstad waar we studeerden. In die tijd had ik het idee dat ik misschien nog meer aan huis hing dan hij. Dat hij al veel zelfstandiger was dan ik of zoiets.
Soms wilde ik hem stimuleren om toch even gezellig naar zijn moeder te gaan. Een zei ik dingen als “Het is toch je moeder” en vroeg ik hem waarom hij geen behoefte vond om het thuisfront te bezoeken. Hij zei mij dat hij daar gewoon geen behoefte aan had.
Pas jaren later nadat ik een scheiding van dichtbij had meegemaakt kon ik dit gedrag beter verklaren.
Zag ik in dat mijn toenmalige vriendje geen zin had om naar huis te gaan omdat hij zat met de gevoelens van de scheiding. Misschien zelfs onbewust, wie kan het zeggen…
Later verband
Later kon ik een verband leggen tussen de scheiding van zijn ouders en zijn gedrag. Ik krijg ineens een heel andere kijk op de zaak.
Het ligt misschien aan de leeftijd die ik nu heb dat ik beter verbanden kan gaan leggen en dingen uit het verleden in een ander perspectief kan zien.
Als je ouder wordt zal je merken dat herinneringen na vaak een andere insteek hebben dan toen je twintig was.
De nieuwe ervaringen leggen opeens andere herinneringen bloot in mijn geheugen dan ik me tot dat moment van bewust was.
Een soort van vernieuwde duiding van wat ik hebt meegemaakt. Een heel bijzondere ervaring.
Péter Esterházy en herinneringen
Douwe Draaisma noemt in een artikel in Vrij Nederland nog een heel typerend voorbeeld van de Hongaarse schrijver Péter Esterházy beschreef zijn jeugdherinneringen in een dik boek over zijn familie. Toen het boek verschenen was, kwam hij erachter dat zijn vader informant was geweest van de geheime politie.
Een van zijn dierbaarste herinneringen was dat hij met hem naar voetbalwedstrijden ging en nu bleek dat de kaartjes daarvoor van de geheime dienst kwamen en dat zijn vader alleen maar op die tribune zat om anderen uit te horen. Terwijl Péter dacht dat zijn vader het leuk vond om met hem naar voetbal te gaan…’
Je kunt op latere leeftijd dus nog een heel ander verleden krijgen dan dat je oorspronkelijk had opgeslagen. De film die je voor ogen had krijgt daardoor toch net even een ander script met soms ook hele andere gevolgen.
Dat kan verwarrend zijn maar zeker ook verhelderen. Het ligt een beetje aan het voorval.
Fortis
Toen ik net voor de bankencrisis als makelaar een huis ongezien aankocht tegen een super hoge prijs, bedacht ik me dat dit toch eigenlijk wel een hele bizarre situatie was. Ongezien een huis kopen en dan nog wel tegen een prijs die eigenlijk echt absurd was.
Het bleek een medewerker van Fortis Italië te zijn die halsoverkop werd teruggeroepen naar Nederland. Wat ik toen nog niet wist was dat Fortis in grote problemen was en dat de beste man stante pede naar Nederland moest komen om nog te redden wat er te redden viel.
Een ander voorbeeld ging over een prachtig klant die ik voor een hypotheek doorverwees naar Van Lanschot Bankiers. Ik vond het maar er vreemd dat Van Lanschot deze klant niet een prachtig aanbod deed.
Hypotheek verstrekking
Wat ik toen nog niet wist is dat Van Lanschot helemaal geen geld meer had om deze hypotheek te verstrekken. Ik dacht dat het meer ging om laksheid van de medewerkers van de bank. Later begreep ik dat dit het begin was van de bankencrisis.
Ik zag het niet aankomen maar langs alle kanten kwamen al wel signalen binnen die ik op dat moment nog niet juist kon interpreteren.
Shownotes: links en verwijzingen in deze podcast episode over herinneringen
- 030 – Scheiden is geen taboe meer. Slecht scheiden wel. Interview met Denise Kentie (deel 1)
- 031 – Scheiden Is Geen Taboe Meer. Slecht Scheiden Wel. Interview met Denise Kentie (deel 2)
- Mijn Trendbubbles Boekenkast
- Beluister ook de vorige podcast aflevering
Geef een reactie