Creatieve Schaamte
Mijn eerste bewuste creatieve schaamte moet toch zo rond een jaar of 16 zijn geweest. Op tekenles op de middelbare school had ik een opdracht gekregen om met potlood een tekening te maken. (Ik hoor je denken, dus neem rustig je tijd om te gniffelen over deze ontboezeming. Ik wacht wel even.)
Ik kan mij herinneren dat ik een wereldbol tekende met een stuk dat eruit spatte en daarvoor een baby met een perspectief vanuit het heelal bekeken. De tekening maken ging me niet makkelijk af. Hoe zou ik de wereld tekenen en hoe kwam het perspectief eruit te zien. Kon ik mijn gevoel zo bloot en kwetsbaar op papier zetten? (Je mag rustig je voorhoofd fronzen hoor, geen probleem!)
Je hebt het door een 16-jarige puber, die haar gevoel uit op papier.
Heel kwetsbaar. Zie je waar ik naartoe wil?
Een 16-jarige die haar creativiteit ontwikkeld. (Oh, God hier wil ik niet aan denken, dit proces herken je vast zelf ook wel uit jouw eigen puberteit.)
De leraar gaf me een cijfer. Ik moet je eerlijk bekennen dat ik niet meer weet wat voor een cijfer, maar ik had toch echt zelf wel een 10 verwacht. Ik had mijzelf zo gegeven voor deze tekening. Mijn kwetsbaarheid erin gelegd. Het werd een ‘middle-of-the- road cijfer. Een zeventje ofzo.
Mijn hart verschrompelde
Mijn hart verschrompelde. Was het echt zo middelmatig?
Ik bekijk de tekening opnieuw.
Misschien heeft hij wel gelijk, en had ik alles nog beter moeten tekenen. Hier en daar kon ik toch zelf ook wel zien dat het ‘echter’ gemaakt kon worden.
Toch betekende de tekening veel voor mij. Ik voelde iets bij de tekening dat ik nog niet eerder had gevoeld. Ik voelde iets van mijzelf in de tekening.
Waarom kon de leraar dat niet zien?
Vandaag wil ik het dus hebben over het creatieve proces. Als je dingen creëert heb je ermee te maken. Het is een proces.
Soms heb ik weinig inspiratie en zit ik te denken over een nieuw onderwerp voor de podcast.
Laatst kwam ik bij een talk van Brené Brown een aantal zinnen tegen die gaan over het creatieve proces. Een podcast maken gaat niet zomaar, daar zit vaak een proces in dat iedere keer hetzelfde is en waarvan ik weet dat ik daar doorheen moet. Het maakt me onzeker en toch geeft het me voldoening. Ik vertel je hoe het werkt.
Het creatieve proces
Brené had het creatieve proces op Instagram gevonden, en het gaat als volgt.
The Creative Process
- This is awesome
- This is tricky
- This is shit
- I am shit
- This might be ok
- This is awesome
Het is een vriendelijke herinnering als je het gevoel hebt om even vast te zitten in het proces.
Mijn podcast en schaamte
Voor mijzelf gold dat de afgelopen weken ook. Ik had privé wat omstandigheden waardoor ik geheel niet lekker in mijn vel zat. Ik vroeg mij af waarom ik de podcast nog maak.
Doe ik het voor mijzelf? Maak ik de podcast alleen voor jou de luisteraar Waarom die ik dit?
Er trok zich een mist op, op de snelweg die podcast maken heet.
- onderzoeken
- ontwerp
- creëren
- verfijnen
- omarmen
Creativiteit en waarde
Enni Tuomisalo zegt het zo in haar blogpost over creëren en creativiteit:
We vinden het snel heel belangrijk of iets dat je maakt waarde heeft. We hebben een obsessieve behoefte om de waarde te meten van alles wat we creëren – in termen van geld, lof, ‘likes' of andere toejuichingen.
We zijn zo geprogrammeerd om deze evaluaties uit te voeren, dat we het gemakkelijk beginnen te doen midden in een creatief proces.
Het is onnodig om te zeggen dat het je hiermee stemming tot het vriespunt laat dalen.
Juist nu je aan het creëren bent.
Paradoxaal genoeg is creativiteit het waard, ongeacht het eindresultaat.
Het stimuleert de hersenen, bestrijdt depressie en vertraagt dementie, om er maar een paar te noemen.
Het is ook goed om te onthouden, dat je gewoon van niets de waarde totdat het er is. Tot het gecreëerd is.
Tot die tijd ben je veel beter af die gedachten uit je geest te wissen en je gewoon te concentreren op de schepping zelf.
Baron von Münchhausen
In tijden van grote creatieve onzekerheid moeten we onszelf vertrouwen geven en blijven geloven in onszelf.
We hebben allemaal een vlecht nodig om onszelf zoals de Baron von Münchhausen uit het moeras te trekken.
Je moet je eigen vlecht vinden om dat te kunnen doen.
Je moet het vertrouwen hebben in de beslissingen die je neemt. Ook in mindere creatieve tijden.
Inspiratie Mythe
We denken graag aan inspiratie die ons op onwaarschijnlijke momenten 'treft' – en dat doet het ook. (We hebben allemaal dat douchemoment gehad, toch?) Het probleem is dat we dat moment toeschrijven aan mystieke magie die uit de lucht komt.
Onderzoek heeft echter aangetoond dat het helemaal geen magie is, maar dat onze hersenen verbindingen achter de schermen leggen.
Incubatietijd
Een onderzoeker van Harvard, Shelly H. Carson, noemde het de ‘incubatietijd' die ontstaat als gevolg van ‘afwijkend denken' of de periode waarin je wordt afgeleid en je geest laat nadenken over andere dingen.
Daarom voelt het alsof het willekeurig is – je hersenen werken bewust aan andere dingen, maar je onderbewustzijn werkt woedend zonder dat je het beseft.
Elizabeth Gilbert
Bestverkopende auteur Elizabeth Gilbert vertelt over het belang van frustratie in een interview: ‘De frustratie, het moeilijke deel, het obstakel, de onzekerheden, de moeilijkheid, de' Ik weet nu niet wat ik hiermee moet doen, ‘dat is het creatieve proces', zegt ze.
The man in the arena
De TED talk van Brené Brown die de titel heeft ‘De kracht van Kwetsbaarheid’.
Ze haalt in deze talk een quote aan een lezing van Theodore Roosevelt, die ook wel bekent staat als ‘The man in the arena’.
Hij gaat als volgt.
Het is niet de criticus die telt.
Het is niet de man die aanwijst hoe de doener van daden valt en struikelt,
of de weldoener dingen beter zou hebben kunnen aanpakken,
De lof is voor de man in de arena,
wiens gezicht ontsierd is door vuil en bloed en zweet,
die heldhaftig zijn best doet,
zich vergist, en keer op keer fouten maakt,
omdat er geen enkele inspanning zonder missers en tekortkomingen is;
Maar voor hem die echt vooruit streeft,
met groot enthousiasme en grote toewijding;
hij die zichzelf geeft voor een hoger doel;
Als hij in de arena staat, viert hij in het beste geval zijn triomfen van zijn inspanningen,
maar als hij faalt, als hij verliest, doet hij dat met grootse moed.
Hij zal nooit tussen de kille en bange zielen staan, die überhaupt geen winst of verlies kennen.”
Brené zegt dat het gaat niet om winnen of verliezen maar om ‘showing up’ en ‘being seen’.
Je laat zien wie je bent.
Dat jij wilt creëren.
En een ding is gegarandeerd. Je zult aangevallen worden of je aangevallen voelen. Door feedback of simpelweg door meningen van anderen die je te horen en te verduren krijgt.
De regel van de arena
Brené heeft daar een hele goede regel voor.
Zij zegt dat als degene die je van commentaar voorziet niet ook in die arena staat en dus zijn of haar niet kwetsbaarheid toont, dan moet je niet geïnteresseerd willen zijn in de feedback van die ander. Het heeft dan geen gelijkwaardigheid in zich.
De ander die commentaar geeft moet dezelfde moed tonen als jij.
Wat de arena van je vergt
Dus de arena betreden vergt:
- Angst
- Maakte je bang
- Doet je twijfelen aan jezelf
- Maakt je onzeker
Maar als je jezelf wapent tegen je kwetsbaarheid. (je kunt het vergelijken met een harnas aan te trekken en een maliënkolder als pantser te dragen) dan scherm je jezelf af van alles wat je doet en waar je van houdt.
Kwetsbaarheid en schaamte
Kwetsbaarheid is verbonden met gevoelens van
- Angst
- Onzekerheid
- Twijfelen aan jezelf
- Rouw
- Schaamte
Brené vindt dat kwetsbaarheid is de geboorteplaats van liefde, verbondenheid, vreugde, moed, empathie en creativiteit.
Schaamte: zonder kwetsbaarheid kun je niet creëren
Zonder kwetsbaarheid kun je niet creëren.
Maar hoe kunnen we omgaan met deze situatie. Zodat we iets kunnen maken en de arena betreden en weer heelhuids verlaten?
- We moeten ons realiseren dat de kritieken zullen komen. Ze zijn onvermijdelijk.
- We moeten leren ermee om te gaan en dus voorbereid zijn om onze schaamte, angst, het vergelijken wat we doen, en niet te vergeten die collega, broer of zus of vriendin die iets te vinden heeft.
Brené Brown legt het in haar TED talk uit dat we het beste zitplaatsen kunnen reserveren voor deze mensen. En dan tegen jezelf zeggen. “Ik zie je zitten, ik hoor jullie ook hoor, (echt wel!) maar ik ga dit toch doen ondanks dat jullie kritiek zullen hebben.”
Er is een zitplaats in de arena voor jou, maar ik ben niet geïnteresseerd in je feedback. Als je niet zelf ook de kwetsbaarheid hebt om een dergelijke arena te betreden, dan ben ik niet geïnteresseerd.
Als je creatief bent en dus dingen creëert, zoals schrijven, kunst maken, podcast maken of wat dan ook, dan betreed je met regelmaat de arena en zul je jezelf bewust moeten zijn van je eigen waarde.
Moed.
Je weet dat er van alles mis kan gaan, maar je weet ook dat je geen andere keuze hebt. Want als moed je waarde is dan betreed je gewoon de arena. Dan ga je ervoor. Je doet het gewoon.
Of het nu succesvol is of niet. Dat maakt niet uit, dat is irrelevant.
Iemand die je afstoft
Misschien zal je al wel gedacht hebben. Desiree, dat is makkelijk gezegd, maar wie gaat me in hemelsnaam helpen?
Je hebt inderdaad wel iemand nodig die af en toe het stof dat je in de arena hebt opgedaan door je strijdmoedige gedragingen, van je afklopt. Je afstoft en weer oplapt.
Iemand die naar je kijkt als iets niet helemaal lukt zoals je dat voor ogen hebt.
Als je faalt.
Het is de persoon die gelooft in wat je doet en ook waarom je het doet.
Reserveer een zitplaats voor diegene in jouw arena. Een mooie plaats.
Mijn moeder stofte me af
Toen ik thuiskwam met de tekening van de baby en de wereld en hem aan mijn moeder liet zien was zij tot tranen toe geroerd. Zij was diegene die mij afstofte.
Die er voor mij was.
Ze heeft de tekening ingelijst en opgehangen.
Het is een tekening geworden die iets over haar en mij zegt. Misschien wel een doorbraak in mijn creativiteit.
Mijn moeder zorgde ervoor dat ik weer opgelapt de arena kon betreden.
Want als je niet durft te falen, dan betreed je de arena niet voor het ‘echie’. Dan doe je niet mee aan het spel dat daar gespeeld wordt. Het spel dat creativiteit heet.
(Mag ik van de gelegenheid gebruik maken om te verwijzen naar de meditatie met mijn voorouders die ik opnam en op Mp3 beschikbaar staan voor gebruik.)
Reserveer een plaats voor jezelf
Reserveer trouwens ook nog een zitplaats op een prachtige plek in de arena voor jezelf.
Jij die misschien wel de grootste criticus bent.
Ben jezelf bewust van de elementen die jou zo kritisch maken.
- Waar je vandaan komt
- Hoe we geworden zijn wie we zijn
- Onze roots, familie en afkomst
- Maar denk ook aan de tijden die niet zo makkelijk waren en die jou toch hebben gemaakt wie je bent.
- Ben je bewust van de momenten die jou gemaakt hebben wie je bent.
Op deze plaats hoort iemand te zitten die gelooft in wat hij doet en bewust is van waarom hij of zij dat doet.
Het is spannend om in de arena te staan. Het kan angstig, spannend en gevaarlijk voor je voelen.
Maar het is altijd minder erg en eng dan aan het einde van je leven terug te kijken en te denken. Wat als ik al die dingen die ik eigenlijk wilde creëren wel had gemaakt of gedaan. Hoe was mijn leven dan verlopen.
Show notes: links en verwijzingen in deze podcast episode over creatieve schaamte
- TED Talk van Brené Brown, over onder andere schaamte
- Mijn Trendbubbles Boekenkast (hierover geen schaamte ;-))
- Beluister ook de vorige podcast aflevering
Geef een reactie